आजच्या या लेखात, मी तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहे पद्मदुर्ग किल्ला मराठी माहिती निबंध (Padmadurg fort information in Marathi). पद्मदुर्ग किल्ला हा माहिती निबंध लेख मुलांसाठी आणि सर्व वर्गांसाठी अगदी पहिली पासून ते महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांसाठी उपयोगी आहे.
तुम्ही तुमच्या शाळा किंवा महाविद्यालयीन प्रकल्पासाठी पद्मदुर्ग किल्ला मराठी माहिती निबंध (Padmadurg fort information in Marathi) वापरू शकता. आमच्या या वेबसाइटवर इतर सुद्धा अनेक विषयांवर मराठीमध्ये निबंध उपलब्ध आहे, ते सुद्धा आपण आपण वाचू शकता.
पद्मदुर्ग किल्ला माहिती मराठी, Padmadurg Fort Information in Marathi
पद्मदुर्ग हा महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील राजापुरी गावात समुद्रकिनारी वसलेला एक किल्ला आहे. पद्मदुर्ग किल्ल्याला कासाचा किल्ला असेही म्हणतात.
परिचय
पद्मदुर्ग हा किल्ला सर्व बाजूंनी समुद्राने वेढलेला आहे जो त्याच्या बाह्य परिघात सुमारे २० फूट खोल आहे. हा किल्ला १६७६ मध्ये थोर मराठा राजा छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी बांधला आहे. सिद्दींच्या ताब्यात असलेल्या जंजिरा बंदराला आव्हान देण्यासाठी मराठ्यांनी बांधला होता.
हा किल्ला ३३८ वर्षे जुना आणि अतिशय चांगल्या स्थितीत आहे. हा किल्ला मराठ्यांच्या सर्वात मजबूत आणि महान तटबंदी असलेल्या किल्ल्यांपैकी एक आहे.
पद्मदुर्ग किल्ल्याचा इतिहास
पद्मदुर्ग हा छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६७६ मध्ये अरबी समुद्रातील हालचालींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी बांधलेल्या सागरी किल्ल्यांपैकी एक आहे. हा जंजिरा किल्ल्याच्या वायव्य दिशेला सुमारे १० किमी अंतरावर आहे.
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६७७ मध्ये पद्मदुर्ग बांधण्यासाठी सर्व मदत पुरवण्याची जबाबदारी असलेल्या जिवाजी विनायक यांना लिहिलेल्या पत्रात किल्ल्याचे महत्त्व स्पष्ट केले. १८ व्या शतकातील मराठा नौदलाचे पहिले उल्लेखनीय प्रमुख कान्होजी आंग्रे यांचा या किल्ल्याशी संबंध प्रमुख इंग्रजी दस्तऐवजांमध्ये आढळतो.
पद्मदुर्ग किल्ल्याने महाराष्ट्राच्या पश्चिम किनार्‍यावर सागरी वर्चस्वासाठी सेनापती सिद्धी आणि मराठा सैनिक यांच्यातील अनेक भीषण लढाया पाहिल्या आहेत. छत्रपती संभाजी महाराज यांच्यानंतर किल्ल्याचा ताबा सिद्धीने घेतला. सिद्धींच्या नंतर इंग्रजांनी पद्मदुर्ग ताब्यात घेतला. या किल्ल्याचा उपयोग १९ व्या शतकात राजकीय गुन्हेगारांना कैद करण्यासाठी केला जात असे.
२०१२ मध्ये स्वच्छता उपक्रमांदरम्यान, अधिकाऱ्यांना ऐतिहासिक मूल्याचे सुमारे २५० तोफगोळे सापडले होते. जंजिऱ्यावरूनही हा किल्ला पाहता येतो. दांडी समुद्रकिनारी ते पद्मदुर्गापर्यंत जमिनीचा पट्टा होता पण तो २००४ मध्ये पाण्याखाली वाहून गेला. या किल्ल्यावर बोटीने जाता येते. मुरुड-कोळीवाड्यातून बोटी प्रामुख्याने मिळतात.
पद्मदुर्ग किल्ल्याची रचना
पद्मदुर्ग किल्ला मध्ययुगीन काळात सापडलेल्या पारंपारिक भारतीय किल्ल्याच्या नमुन्यावर बांधला गेला आहे. हा किल्ला जवळच असलेल्या जंजिरा किल्ल्याच्या समानार्थी प्रकारात बांधला असल्याचे सांगितले जाते. हा किल्ला समुद्रातील खडकांचा ढिगारा, ग्रॅनाइट दगड आणि चुनखडीच्या दगडांनी बांधला आहे. हा समुद्रावरील संरक्षणात्मक किल्ला म्हणून बांधला गेला होता. हा किल्ला साधारण ४३,६५० चौरस यार्ड क्षेत्रफळावर आहे. किल्ल्याची तटबंदी असमान आकारात बांधली गेली आहे. तटबंदीच्या भिंती जास्त मजबूत आहेत. या किल्ल्याला एकूण ६ मजबूत बुरुज आहेत, जे त्याच्या तटबंदीभोवती दंडगोलाकार आकाराचे आहेत. त्याच्या तटबंदीच्या शिखरावर, समुद्राकडे सर्व दिशांनी संरक्षण म्हणून सुमारे १०० तोफा ठेवण्यात आल्या होत्या. सध्या येथे फक्त ४० तोफा सापडल्या आहेत.
किल्ल्याच्या आत एक मुख्य अंगण आहे आणि एक दुमजली इमारत आहे. मराठा सैनिकांसाठी हे राहण्याचे ठिकाण होते. इतर अनेक लहान-मोठ्या वास्तू आहेत ज्यांचा वापर धान्य कोठार आणि शस्त्रास्त्रांसाठी साठवण म्हणून केला जात असे.
सैनिकांना टेहळणी करण्यासाठी खुप मोठी जागा आहे आणि येथे १००० सशस्त्र सैनिक थांबू शकतात. या किल्ल्याच्या आत एक टाके आहे, ते या किल्ल्याच्या आत पिण्याच्या पाण्याचा प्रमुख स्त्रोत होता. आधी धांडी किनार्‍यापासून चालता येण्याजोगा जमीन होती परंतु २००४ च्या इंडोनेशियातील त्सुनामी लाटांमध्ये ती पूर्णपणे वाहून गेली आहे.
पद्मदुर्ग किल्ल्यावर पाहण्याची ठिकाणे
पद्मदुर्गचा सागरी किल्ला जंजिऱ्याएवढा मोठा नाही पण तरीही या किल्ल्याला भेट देऊन आनंद लुटता येतो. किल्ल्याला भेट देण्यासाठी सीमाशुल्क / नौदलाची परवानगी घेणे आवश्यक आहे. हा किल्ला केवळ सिंधुदुर्गच्या संरक्षणाचाच एक भाग नव्हता तर छत्रपती शिवाजी महाराजांचे जहाज बांधण्याचे मुख्य ठिकाण सुद्धा होते.
आता पद्मदुर्ग निर्जन, एकाकी आणि भन्नाट आहे, जुन्या काळातील स्वप्नांमध्ये कुठेतरी वाहून जात आहे. या किल्ल्याच्या उंच बाहेरील भिंती आता ढासळलेल्या अवस्थेत, एकेकाळी सहा बुरुजांनी संरक्षित असल्याचे दिसून येते.
अनेक पर्यटक पद्मदुर्गला सहलीसाठी येतात. किल्ल्यावर पूर्वी ७० ते ८० तोफा होत्या, मात्र फक्त ४२ उरल्या आहेत. तसेच सध्याच्या तोफांना दमट हवामानामुळे गंज चढला आहे. गडाच्या दक्षिणेकडील १०० मीटर उंच तटबंदीची भिंत कोसळली आहे.
पद्मदुर्ग किल्ला पाहण्यासाठी उत्तम वेळ
तुम्ही कधीही पद्मदुर्गला भेट देऊ शकता.
पद्मदुर्ग किल्ल्यावर पाणी, राहणे उपलब्धता
गडावर टाक्यांमध्ये पाणी उपलब्ध आहे. गडावर निवारा उपलब्ध नाही.
पद्मदुर्ग किल्ल्यावर कसे पोहचावे
पद्मदुर्ग हा किल्ला सिंधुदुर्ग आणि किनार्‍याच्या मधोमध वसलेला आहे. इथून सिंधुदुर्ग किल्ल्यावर जाण्यासाठी भुयारी मार्ग असल्याचेही सांगितले जाते.
पद्मदुर्ग किल्ल्यावर बोटीने जाता येते. मुरुड-कोळीवाड्यातून बोटी प्रामुख्याने मिळतात. किल्ल्यावर जाण्यासाठी थेट बोटीचे भाडे नसल्यामुळे पर्यटकांना वैयक्तिक बोट भाड्याने घ्यावी लागते.
जर तुम्ही पुण्यावरून येत असाल तर
पुण्याहून मुरुडला जाण्यासाठी एसटी बस उपलब्ध आहेत, पुणे ते मुरुड हे सुमारे १६२ किलोमीटर अंतरावर आहे, मुरुड ते पायथ्या गावात जाण्यासाठी स्थानिक वाहतूक आहेत, पायथ्याकडील गावातून भाड्याच्या बोटी उपलब्ध नाहीत, त्यामुळे वैयक्तिक बोट भाड्याने घ्यावी लागते.
पुणे ते पद्मदुर्ग रेल्वेने जर तुम्ही रेल्वेने जाणार असाल तर पुण्याहून पनवेलला जाण्यासाठी गाड्या उपलब्ध आहेत, पुणे ते पनवेल ९३ किलोमीटर अंतरावर, पनवेलहून मुरुडसाठी स्थानिक वाहतूक उपलब्ध आहे, पनवेल ते मुरुड ७६ किलोमीटर अंतरावर, मुरुड ते पायथ्याशी जाण्यासाठी स्थानिक वाहतूक उपलब्ध आहे, येथून कोणतीही भाडे नौका उपलब्ध नाही. पायथ्याचे गाव, त्यामुळे वैयक्तिक बोट भाड्याने घ्यावी लागते.
पुणे ते पद्मदुर्ग स्वतःच्या वाहनाने येत असाल तर पुणे – चिंचवड – देहू रोड – लोणावळा – खोपोली – पेन – रोहा – मुरुड – राजापुरी – पद्मदुर्ग किल्ला.
जर तुम्ही मुंबईवरून येत असाल तर
मुंबई ते पद्मदुर्ग बसने मुंबईहून मुरुडला जाण्यासाठी एसटी बसेस किंवा स्थानिक वाहतूक उपलब्ध आहे, मुंबई ते मुरुड हे सुमारे १५४ किमी अंतरावर आहे, मुरुड ते पायथ्या गावात जाण्यासाठी स्थानिक वाहतूक आहेत.
मुंबई ते पद्मदुर्ग रेल्वेने येताना मुंबईहून रोह्याला जाण्यासाठी गाड्या उपलब्ध आहेत, रोहा मुंबईपासून ७८ किलोमीटर अंतरावर आहे, रोह्यापासून मुरुडला जाण्यासाठी स्थानिक वाहतूक उपलब्ध आहे.
जर तुम्ही तुमच्या वैयक्तिक वाहनाने येत असाल तर मुंबई – पनवेल – पेन – रोहा – मुरुड – राजापुरी – पद्मदुर्ग किल्ल्ला अशा मार्गाने यावे लागेल.
निष्कर्ष
पद्मदुर्ग हा महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील राजापुरी गावात वसलेला एक किल्ला आहे. पद्मदुर्ग किल्ल्याला कासा किल्ला असेही म्हणतात. हा किल्ला मुख्यतः जंजिरा किल्ला जिंकण्यासाठी बांधला गेला.
तर हा होता पद्मदुर्ग किल्ला मराठी माहिती निबंध. मला आशा आहे की आपणास पद्मदुर्ग किल्ला हा निबंध माहिती लेख (Padmadurg fort information in Marathi) आवडला असेल. जर आपल्याला हा लेख आवडला असेल तर हा लेख आपल्या मित्रांसोबत शेअर करायला विसरू नका.
