आजच्या या लेखात, मी तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहे शिवनेरी किल्ला मराठी माहिती निबंध (Shivneri fort information in Marathi). शिवनेरी किल्ला हा माहिती निबंध लेख मुलांसाठी आणि सर्व वर्गांसाठी अगदी पहिली पासून ते महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांसाठी उपयोगी आहे.
तुम्ही तुमच्या शाळा किंवा महाविद्यालयीन प्रकल्पासाठी शिवनेरी किल्ला मराठी माहिती निबंध (Shivneri fort information in Marathi) वापरू शकता. आमच्या या वेबसाइटवर इतर सुद्धा अनेक विषयांवर मराठीमध्ये निबंध उपलब्ध आहे, ते सुद्धा आपण आपण वाचू शकता.
शिवनेरी किल्ला माहिती मराठी, Shivneri Fort Information in Marathi
शिवनेरी किल्ला हे मराठा साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे जन्मस्थान आहे. हा किल्ला १६ व्या शतकात बांधला गेला आणि लष्करी तटबंदी म्हणून ओळखले गेला.
परिचय
छत्रपती शिवाजी महाराजांचे प्रशिक्षण झालेले ठिकाण म्हणूनही शिवनेरी किल्ला प्रसिद्ध आहे. पुण्यापासून जवळ असलेले, डोंगराच्या माथ्यावर जुन्नरच्या पायथ्याशी, शिवनेरी किल्ला स्थानिकांसाठी एक उत्तम पिकनिक स्पॉट बनवते.
१७ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात शिवनेरी किल्ल्याला भेट देणारा इंग्रज प्रवासी, फ्रेज याच्या लक्षात आले की किल्ल्याची व्यवस्था इतकी चांगली आहे की सुमारे ६ ते ७ वर्षे हजारो कुटुंबांना पोटापाण्याइतपत अन्नपुरवठा करू शकतो एवढा साठा आहे.
शिवनेरी किल्ल्याचा इतिहास
शिवनेरी किल्ला शिवनेरीमधील व्यापारी मार्गावर १६ व्या शतकाच्या मध्य आणि पूर्वार्धात बांधला गेला. मार्ग स्थापन होण्यापूर्वी, इसवी सन पूर्व पहिल्या शतकात, शिवनेरी मुख्यतः बौद्धांच्या ताब्यात होते. पुढे या प्रदेशावर देवगिरी आणि यादवांचे राज्य होते. देशातून सुरू झालेल्या आणि कल्याणपर्यंत विस्तारलेल्या व्यापारी मार्गाचे रक्षण आणि संरक्षण करणे हे शिवनेरी किल्ल्याचे उद्दिष्ट होते. १५ व्या शतकात शिवनेरी दिल्ली सल्तनतीकडून काढून घेऊन बहमनी सल्तनतीकडे सोपवण्यात आली.
पुढे हा किल्ला अहमदनगर सल्तनतीच्या ताब्यात गेला. १६व्या शतकाच्या उत्तरार्धात अहमदनगरचा सुलतान दुसरा बहादूर निजाम शाह याने मालोजी भोंसले यांची शिवनेरी आणि चाकणचा प्रमुख म्हणून नियुक्ती केली. मालोजी भोंसले आपल्या कुटुंबासह किल्ल्यावर राहत होते आणि फेब्रुवारी १६३० मध्ये शिवाजी भोसले (छत्रपती शिवाजी महाराज) यांचा जन्म शिवनेरी येथे झाला.
त्याचे नाव किल्ल्याच्या आवारातील शिवाई मंदिरावरून पडले. शिवाजी महाराज यांचे बालपण किल्ल्यात गेले. १८२० मध्ये इंग्रज-मराठा युद्धानंतर हा किल्ला इंग्रजांनी ताब्यात घेतला.
शिवनेरी किल्ल्याची बांधणी
जुन्नरमधील शिवनेरी टेकडीवर शिवनेरी किल्ला बांधला आहे. हा १५ व्या शतकातील किल्ला आहे ज्यामध्ये दगडी बांधकाम, भव्य दरवाजे, आणि खिडक्या त्रिकोणाच्या आकाराच्या तटबंदीमध्ये बंद आहेत.
संपूर्ण रचना डोंगराच्या माथ्यावर एक मैलावर पसरलेली आहे. याला एकूण सात दरवाजे आहेत जे गडाच्या रक्षणासाठी वापरले गेले. यापैकी दोन दरवाजे शिवनेरी किल्ल्यावर प्रवेशद्वार म्हणून वापरले जात होते. एक टेकडीच्या नैऋत्य बाजूस आहे आणि दुसरा टेकडीच्या पश्चिमेकडील साखळी मार्ग/साखळी गेट आहे.
साखळी दरवाजाला गडावर जाण्यासाठी जिना नाही. सैन्य साखळीच्या साहाय्याने टेकडीवर चढायचे. किल्ल्याच्या आत, एक मशीद, एक थडगे, एक प्रार्थना मंदिर, एक तलाव आणि शिवाजी महाराज आणि त्यांची आई, जिजाबाई यांचे पुतळे आहेत.
किल्लाचे असणाऱ्या तलावाला बदामी तलाव असेही म्हणतात. परिसरामध्ये दोन सक्रिय पाण्याचे झरे देखील आहेत.
शिवनेरी किल्ल्यावर पाहाव्या अशा गोष्टी
शिवनेरी किल्ल्यावर, भव्य संरक्षक दरवाजांसह संपूर्ण परिसराचा शोध घेता येतो. अभ्यागतांना मशीद, प्रार्थना हॉल, बदामी तलाव आणि पाण्याचे झरे देखील पाहायला मिळतात. झरे हे नैसर्गिक झरे आहेत ज्यांना वर्षभर पाणी असते. या झऱ्यांना गंगा आणि यमुना असे म्हटले जाते कारण ते तितकेच पवित्र मानले जातात.
तलावाजवळ, महापुरुषांना आदरांजली वाहण्यासाठी शिवाजी महाराज आणि त्यांची आई जिजाबाई यांच्या पुतळ्यांची स्थापना केली आहे.
शिवनेरी किल्ल्यावर आणखी एक सर्वांचे आवडते म्हणजे डोंगराच्या पश्चिमेकडील उतारावरून ट्रेकिंग करणे. या भागाला “साखळी मार्ग” असेही म्हणतात कारण शिवाजी महाराजांच्या काळात त्यांचे सैन्य साखळीच्या साहाय्याने वर चढत असत. आता, हा मार्ग ट्रेकर्ससाठी पसंतीचा ट्रेकिंग मार्ग आहे. अनेक ट्रेकिंग ग्रुप शिवनेरी येथे अशा ट्रेकची व्यवस्था करतात.
शिवनेरीच्या आजूबाजूच्या प्रदेशात काही पर्यटन ठिकाणे आहेत जिकडे तुम्ही जाऊ शकता. त्यापैकी काही माळशेज घाट, लेण्याद्री लेणी, जुन्नर किल्ला, पिंपळगाव जोगा धरण, इत्यादी आहेत.
शिवनेरी किल्ल्यावर कसे जायचे
शिवनेरी किल्ला पुण्यापासून अंदाजे १०१ किलोमीटर अंतरावर आहे. किल्ल्यापर्यंत पोहोचण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे राज्य परिवहन, रेल्वे किंवा हवाई मार्गाने पुण्यात पोहोचणे आणि नंतर शिवनेरी टेकडीच्या पायथ्याशी असलेले जुन्नरपर्यंत टॅक्सी पकडणे. पुण्यात भाड्याच्या टॅक्सी सहज उपलब्ध आहेत पण जुन्नरला जाण्यासाठी कोणीही बस घेऊ शकतो किंवा तुम्ही तुमची स्वतःची गाडी घेऊन जाऊ शकता.
पुणे विमानतळापासून शिवनेरी ९४ किलोमीटर अंतरावर आहे. विमानतळावरून जुन्नरकडे जाणारा मार्ग विश्रांतवाडी लोहेगाव रोड – आळंदी रोड – संत ज्ञानेश्वर महाराज मार्ग – SH ५८ – आळंदी रोड – चाकण आळंदी रोड – शिवनेरी रोड वरून जातो. पुढे एक किलोमीटरवर शिवनेरी टेकडीचा पायथा आहे. पायथ्यापासून गडावर चढणे ३ किलोमीटरचे आहे.
जर तुम्ही रेल्वेने किंवा राज्य परिवहन बसने पुण्याला जात असाल तर तुम्हाला पुणे रेल्वे जंक्शन किंवा पुणे स्टेशन बस स्टँडवर उतरावे लागेल. यांनतर तुम्हाला शिवनेरीला जाण्यासाठी बसस्थानक किंवा रेल्वे स्थानकापासून अंदाजे ९६ किलोमीटरचे अंतर पार करावे लागते.
निष्कर्ष
शिवनेरी किल्ला हा एक १७ व्या शतकातील लष्करी किल्ला आहे. हा किल्ला जुन्नर मध्ये पुणे जिल्ह्यात आहे. हा किल्ला मराठा साम्राज्याचे सम्राट आणि संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे जन्मस्थान आहे.
तर हा होता शिवनेरी किल्ला मराठी माहिती निबंध. मला आशा आहे की आपणास शिवनेरी किल्ला हा निबंध माहिती लेख (Shivneri fort information in Marathi) आवडला असेल. जर आपल्याला हा लेख आवडला असेल तर हा लेख आपल्या मित्रांसोबत शेअर करायला विसरू नका.
