आजच्या या लेखात, मी तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहे दिवाळी वर मराठी निबंध (essay on Diwali in Marathi). दिवाळी सणावर लिहिलेला हा निबंध मुलांसाठी आणि सर्व वर्गांसाठी अगदी पहिली पासून ते महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांसाठी उपयोगी आहे.
तुम्ही तुमच्या शाळा किंवा महाविद्यालयीन प्रकल्पासाठी दिवाळी सणावर मराठी माहिती निबंध (Diwali information in Marathi) वापरू शकता. आमच्या या वेबसाइटवर इतर विषयांवर सुद्धा मराठीमध्ये निबंध आहेत, ते सुद्धा आपण आपण वाचू शकता.
दिवाळी वर मराठी निबंध, Essay on Diwali in Marathi
भारत हा सणांचा देश मानला जातो. या सर्व सणांमध्ये होली, दिवाळी, दसरा, नवरात्री हे प्रमुख सण आहेत. यात सर्वात महत्वाचा उत्सव म्हणजे दिवाळी. दिवाळी हा सण दिव्यांचा उत्सव आहे. दिवाळी हा हिंदूंचा सर्वात प्रमुख उत्सव मानला जातो. लोक मोठ्या उत्साहाने दीपावली हा सण साजरा करतात.
परिचय
दीपावलीचा सण पाच दिवस साजरा केला जातो. दसरा झाला कि दीपवालीची तयारी सुरू होते. जे लोक नोकरी करतात त्यांना दिवाळीचा उत्सव साजरा करण्यासाठी काही दिवसांची सुट्टी दिली जाते जेणेकरून ते आपल्या कुटुंबासह दिवाळी साजरी करू शकतील.
दीपावलीचा अर्थ
दीपावली हा शब्द संस्कृतमधून आला आहे. दीप आणि आवली या दोन शब्दांनी दीपावली हा शब्द बनला आहे आणि याचा अस्र्थ होतो दिवे लावून सजवलेला सण. दिवाळीचा हा सण कार्तिक महिन्याच्या अमावास्येला साजरा केला जातो. उन्हाळा आणि पावसाचे हंगाम संपल्यानंतर हिवाळा ऋतूच्या स्वागतात हा उत्सव साजरा केला जातो.
दीपावलीचा इतिहास
दीपावलीचा सण प्राचीन काळापासून भारतात साजरा केला जात आहे. या महोत्सवाचा इतिहास वेगवेगळ्या राज्यांतील लोक मानतात, परंतु बहुतेक लोकांचा असा विश्वास आहे की जेव्हा भगवान राम हे १४ वर्षांच्या वनवासानंतर रावणाचा पराभव करून अयोध्याकडे परत आले, त्यानंतर अयोध्या लोकांनी त्याचे स्वागत करण्यासाठी दिवे पेटविले.
ज्या दिवशी भगवान राम परत आले त्या दिवशी अमावस्या होती. ज्यामुळे तेथे काहीही दिसत नव्हते, म्हणून अयोध्या लोकांनी तेथे दिवे लावले. असेही एक कारण आहे की हा दिवस अंधारावर प्रकाशाचा विजय मानला जातो.
जैन धर्माचे लोक सुद्धा दिवाळी हा सण साजरा करतात कारण याच दिवशी जैन धर्माचे चोविसावे तीर्थंकर महावीर स्वामी यांना मोक्ष प्राप्ती झाली होती आणि योगायोगाने त्याचा शिष्य गौतम यांना या दिवशी ज्ञान प्राप्त झाले होते.
शीख समुदाय सुद्धा हा हा उत्सव मोठ्या आनंदाने साजरा करतात. या दिवशी १५७७ मध्ये अमृतसरमध्ये गोल्डन मंदिराचा पाया घातला गेला. तसेच, हरगोविंद सिंह यांना आजच्याच दिवशी ग्वाल्हेरच्या तुरुंगातून मुक्त करण्यात आले होते.
आर्या समाजाचे संस्थापक स्वामी रामातीर्थ यांना सुद्धा याच दिवशी मोक्ष मिळाला होता.
दिवाळीचे महत्त्व
दिवाळीचा सण सर्व वर्गातील लोकांसाठी महत्वाचा आहे. हा हिंदूंचा सर्वात मोठा उत्सव मानला जात आहे. सर्वात मोठा उत्सव असल्याने सर्वांचा विश्वास या उत्सवाशी संबंधित आहे. या महोत्सवाचे स्वतःमध्ये अनेक प्रकारचे महत्त्व आहे
आध्यात्मिक महत्त्व
दिवाळी हा सण अनेक धार्मिक, ऐतिहासिक आणि पौराणिक कथांशी संबंधित आहे. या उत्सवाचा पाया चांगुलपणावर अवलंबून आहे, म्हणून जेव्हा जेव्हा हा उत्सव येतो तेव्हा सर्व लोक आनंदाने हा उत्सव साजरा करतात. या उत्सवात लोक अध्यात्माकडे जातात आणि यामुळे चांगल्या कल्पना येतात.
सामाजिक महत्त्व
दीपवालीच्या उत्सवाचे सामाजिक महत्त्व देखील खूप मोठे आहे, कारण सर्व धर्मांचे लोक हा उत्सव साजरे करतात. या दिवशी सर्व लोक पूजा करतात. आजच्या व्यस्त जीवनात, लोकांना एकमेकांना भेटणे अवघड होऊन जाते अशा वेळी दिवाळी सारखा सण एकमेकांना भेटवून देण्याचे काम करतो. म्हणूनच या महोत्सवाचे सामाजिक महत्त्व आणखी वाढते.
आर्थिक महत्त्व
दीपावलीच्या उत्सवात भारतीय जोरदार खरेदी करतात. सर्व लोक त्यांच्या घरात भेटवस्तू, सोन्याचे चांदीचे दागिने, भांडी, वस्तू, कपडे, मिठाई इ. खरेदी करतात. हिंदू धर्माच्या लोकांचा असा विश्वास आहे की या दिवशी खरेदी केल्याने घरात कोणत्याही गोष्टीची कमतरता उद्भवत नाही आणि या दिवशी खरेदी केल्याने ती वस्तू भरभराट होते, म्हणूनच, यावेळी बाजारात अधिक खरेदी विक्री होते. ज्यामुळे लोकांचे उत्पन्न वाढते.
दिवाळीच्या उत्सवामागील सर्वात जुने आर्थिक महत्त्व म्हणजे भारतातील जवळजवळ सर्व पिके पावसाळ्यावर अवलंबून असतात, त्यामुळे दिवाळीच्या उत्सवाच्या काही दिवस आधी पीक पिकण्यास तयार असते. म्हणून शेतकरी या पिकाचे उत्पन्न बाजारात विकून पैसे मिळवतात. म्हणूनच या महोत्सवाचे आर्थिक महत्त्व आणखीनच वाढते.
ऐतिहासिक महत्त्व
दिवाळीच्या उत्सवाच्या दिवशी अनेक ऐतिहासिक घटना घडल्या आहेत. ज्यामुळे या महोत्सवाचे महत्त्व मोठ्या प्रमाणात वाढते. आज १४ वर्षांचा वनवास संपल्यानंतर भगवान राम अयोध्या येथे परतले.
आजच्याच दिवशी समुद्रमंथन होऊन आई लक्ष्मीचा देवीचा जन्म झाला.
स्वामी रामतीर्थ यांचा जन्म दिवाळीच्या दिवशी झाला होता. दिवाळीच्या पवित्र प्रसंगी आर्य समज यांची स्थापना झाली.
या दिवशी, मुघल साम्राज्याचा सर्वात मोठा सम्राट अकबरने ४० फूट उंच दीपस्तंभ लावून दिवाळी महोत्सव साजरा करण्यास सुरवात केली. याच कारणास्तव हिंदू आणि मुस्लिम लोकांचा एकमेकांबद्दलचा तिरस्कार संपला.
दिवाळी दरम्यान साजरे केले जाणारे सण
दीपावलीचा हा सण ५ दिवस असतो.
धनत्रयोदशी
दिवाळीचा पहिला दिवस हा धनत्रयोदशी असतो. धनत्रयोदशीला लोक धनतेरस असेही म्हणतात. या लोक त्यांच्या घरी काही नवीन भांडी विकत घेतात, सोने आणि चांदीचे दागिने खरेदी करतात. लोकांचा असा विश्वास आहे की या दिवशी खरेदी केल्याने घरात लक्ष्मी नांदत राहते, घरात काहीच कमी राहत नाही.
नरक चतुर्दशी
दिवाळीचा दुसरा दिवस नरक चतुर्दशी म्हणून साजरा केला जातो, कारण याच दिवशी भगवान कृष्णाने राक्षस नरकासुराचा वध केला. हा दिवस काही लोक लहान दिवाळी म्हणूनही साजरा केला आहे. या दिवशी घराबाहेर ५ दिवे लावले जातात. प्राचीन परंपरेनुसार, आज लोक त्यांच्या डोळ्यांमध्ये दिव्याची काजळी लावतात. त्यांचा असा विश्वास आहे की यामुळे डोळे खराब होत नाहीत.
लक्ष्मी पूजन
दिवाळीचा तिसरा दिवस हा या उत्सवाचा मुख्य दिवस आहे. या दिवशी महालक्ष्मीची पूजा केली जाते, तसेच सरस्वती, गणेश यांची देखील पूजा केला जाते.
गोवर्धन पूजा
दिवाळीच्या चौथ्या दिवशी गोवर्धनाची पूजा केली जात आहे, कारण आज इंद्राच्या रागामुळे झालेल्या मुसळधार पावसापासून लोकांना वाचवण्यासाठी भगवान कृष्णाने आपल्या एका बोटावर गोवर्धन पर्वत उचलला होता. आज स्त्रिया शेण ठेवून पारंपारिक उपासना करतात.
भाऊबीज
दिवाळीच्या उत्सवाचा शेवटचा दिवस हा भाऊबीज म्हणून साजरा केला जातो. बहिणी या दिवशी भावाला ओवाळतात, तिलक लावतात, मिठाई खायला देतात आणि त्या बदल्यात भाऊ त्यांचे संरक्षण करण्याचा वचन देतात आणि त्यांना चांगली भेट देतात.
दिवाळी कशी साजरी करावी
दिवाळी आपण आई लक्ष्मीला संतुष्ट करण्यासाठी साजरी करतो. आपण कितीही व्यस्त असलो तरी, या महोत्सवाच्या परंपरा उत्सवाच्या संस्कृती, सजावट, पूजा-विधी इत्यादी आपण लक्ष देऊन करतो
देव देवतांच्या मूर्तीचे पूजन
असा विश्वास आहे की आपल्या घरात देव देवतांच्या शुभ प्रतीकांची उपासना केल्याने संपत्ती मिळते, म्हणून दिवाळीतील सर्व लोकांनी त्यांच्या घरी गणेश आणि लक्ष्मीची मूर्तिपूजा केला पाहिजे. दरवाजा आणि घेरी येणाच्या ठिकाणी स्वस्तिक, लक्ष्मी, गणेश, रिद्धी सिद्धी इत्यादीचे शुभ प्रतीक पूजले पाहिजे.
रांगोळी
रांगोळी आई लक्ष्मीसाठी खूप लोकप्रिय आहे, ज्या दारावर रांगोळी बनविली जाते, आई लक्ष्मी नक्कीच तिथे राहते. रांगोळीशिवाय हा उत्सव अपूर्ण वाटतो, म्हणून वेगवेगळ्या रंगांनी आपले अंगण आणि परिसर सजवा. आपल्याला रांगोळीपासून एक सकारात्मक ऊर्जा सुद्धा मिळते
कलश स्थापना
घराच्या आनंदासाठी या उत्सवात कलश स्थापित करणे आवश्यक आहे, हळद, कुंकू, सुपारी इ. ठेवून पाण्याने भरलेला कलश आंब्याच्या पाने तांब्यावर ठेवून नारळ ठेवा आणि चारी बाजूंनी फुलांनी सुशोभित करा.
गणेश मूर्ती स्थापना
गणपतीला विघ्नहर्ता म्हणतात. हे शुभ कार्याचे प्रतीक आहे. उत्सवाला एक नवीन रूप देण्यासाठी आपण आपल्या घराच्या हॉलमध्ये गणेशाची मूर्ती स्थापित करू शकता. हे आपल्या घरातील नकारात्मक उर्जा संपवण्यात आणि आध्यात्मिक शांतता निर्माण करण्यात मदत करेल.
दिव्याचे महत्त्व
लक्ष्मी पुजनमध्ये दिव्याला खूप महत्त्व आहे. आपल्या घराच्या प्रत्येक ठिकाणी लहान चिकणमाती दिवे ठेवले पाहिजेत. आजकाल, दिवे वेगवेगळ्या सुंदर रंगांमध्ये आणि डिझाईन्समध्ये देखील उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे घराचे सौंदर्य आणखी वाढते. हा दिवा केवळ घरातूनच नव्हे तर मनातुन देखील निराशेचा अंधार मिटवितो. दिवा सकारात्मक उर्जाचे प्रतीक आहे, ज्याचा प्रकाश अंधार संपवितो.
दरवाजे सजवा
दिवाळी सणानिमित्त बाजारपेठेत आपल्याला सुंदर तोरणे मिळतात. मुख्य आणि घरातील दरवाज्यांना आपण हि तोरणे लावून त्यांचे सौंदर्य अजून वाढवू शकतो. त्याचप्रमाणे आपण बनवून आंब्याची पाने आणि फुले यांचा वापर करून सुद्धा दरवाजे सजवू शकतो आणि दिवाळीवर त्याचे विशेष महत्त्व आहे
फुलांनी घर सजवा
फुलांशिवाय घराची सजावट अर्धवट वाटते, फुलांमुळे घरात पवित्र वातावरण तयार होते. जर आपल्याकडे जास्त वेळ नसेल तर आपण कमीत काम वेळात फुलांचा वापर करून आपले घर आणि दरवाजा सजवू शकता.
अंगणात गेरुपासून सुंदर डिझाइन बनवा
दिवाळीवेळी गेरूच्या सुंदर कल्पनांनी घराचे अंगण आणि चिखलमातीच्या भिंतीं अतिशय सुंदर आणि मोहक दिसतात.
भारत सोडून इतर विविध देशांमध्ये दिवाळी
दिवाळी हा एक उत्सव आहे जो केवळ भारतातच नव्हे तर जगातील बऱ्याच देशांमध्ये मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. भारत वगळता हे सण म्हणजे मलेशिया, अमेरिका, नेपाळ, सिंगापूर, मॉरिशस आणि श्रीलंकेमध्येही खूप आनंदोत्सव साजरा केला जातो.
मलेशिया
मलेशियामध्ये भारतासारखीच दिवाळीनिमित्त सार्वजनिक सुट्टी जाहीर केली आहे. हा उत्सव इथले लोक मोठ्या उत्साहाने साजरा करतात. दिवाळीच्या दिवशी, सर्व लोक सर्वांसाठी अन्नाची व्यवस्था करतात आणि दिवसभर लोक चांगले खाण्याचा आनंद घेतात आणि एकमेकांना भेटतात. दिवालीचा हा सण मलेशियामध्ये सामाजिक सद्भावना म्हणून साजरा केला जातो.
अमेरिका
भारतीय वंशाच्या बऱ्याच लोकांचे अमेरिकेतही वास्तव्य आहे, म्हणून दिवाळीचा सण उत्साहाने साजरा केला जातो. २००३ मध्ये पहिल्यांदा व्हाईट हाऊस मध्ये दिवाळीचा उत्सव साजरा करण्यात आला. तेव्हापासून जवळजवळ संपूर्ण अमेरिकेने हा उत्सव स्वीकारला. ४ लाख भारतीय लोक अमेरिकेत राहतात.
नेपाळ
नेपाळ हा आपल्या भारत देशाचा शेजारील देश आहे जिथे दिवाळीच्या उत्सवाच्या दिवशी नवीन वर्ष साजरे केले जाते. नेपाळमध्ये दीपावली तिहार म्हणून ओळखली जातात आणि ५ दिवस हा सण साजरा देखील केला जातो. या महोत्सवात इथले लोक दान धर्म करतात आणि प्राणी पक्ष्यांनाही खाद्य देतात. नेपाळमधील लोकांचा असा विश्वास आहे की या दिवशी दान करणे चांगले वर्ष ठरते.
सिंगापूर
सिंगापूरमधील दिवाळी सण सणासुदीची सुट्टी आहे. भारतीय वंशाच्या तमिळ समुदायाचे लोक आहेत जे दीपौलीचा उत्सव मोठ्या उत्साहाने साजरे करतात. दिवालीच्या उत्सवात सिंगापूरची बाजारपेठे सुद्धा गजबजून गेलेली असते.
मॉरिशस
या देशातील सुमारे ४४% लोकसंख्या भारतीय लोकांची आहे, ज्यामुळे दिवाळीच्या उत्सवाच्या दिवशी हिंदू संस्कृती मोठ्या उत्साहाने सुट्टी साजरी करतात. मॉरिशस मध्ये हिंदी भाषा देखील बोलली जाते.
श्रीलंका
श्रीलंकेमध्ये सुद्धा दीपवालीच्या उत्सवाची सार्वजनिक सुट्टी असते, जिथे भारतीय वंशाचे तामिळ लोक मोठ्या प्रमाणात राहतात आणि त्यामुळे येथे भारतीय संस्कृतीची झलक दिसते. दीपावली येथे मोठ्या आनंदाने साजरा केला जातो.
दिवाळी हा सण वेगळ्या पद्धतीने कसा साजरा करावा
दीपावली आणि पुजन विधींचा उत्सव साजरा करण्याचा मार्ग सर्वत्र सारखाच आहे. तरीही आपण हा सण अशा प्रकारे साजरा करू शकतो कि हा सण केवळ आपल्यासाठीच नाही तर इतरांनीही हा दिवस विशेष बनवू शकतो.
दिवाळीसाठी लागणारे साहित्य छोट्या विक्रेत्यांकडून विकत घेतल्यास, त्यांना सुद्धा आर्थिक सहकार्य होईल कारण तेही वर्षभर या उत्सवाची वाट पाहत असतात. जेणेकरून ते तयार केलेल्या वस्तू येऊन विकू शकतील.
इलेक्ट्रिक वस्तू पासून बनवलेले दिवे वापरण्यापेक्षा आपण आपल्या देशातील लहान व्यापारी आणि कुंभार यांच्याकडून दिवे खरेदी करून त्यांना आर्थिकदृष्ट्या सुदृढ करून देशाच्या अर्थव्यवस्थेला पुढे नेण्यास मदत करू शकतो आणि दिवाळीचा पारंपारिक देखावा टिकवून ठेवण्यास हातभार लावू शकतो.
आपल्यापैकी बरेचजण दिवाळीला फटाके, कपडे खरेदी करतात आणि उत्सव साजरा करतात. या जगात असे सुद्धा काही लोक आहेत ज्यांच्याकडे हे सगळे खरेदी करण्यासाठी पुरेसे पैसे नसतात. आपण गरीब आणि गरजू लोकांना ब्लँकेट्स, मिठाई आणि भेटवस्तू यासारख्या वस्तूंचे वितरण केल्यास ते लोक सुद्धा हा सण साजरा करू शकतात
आपल्या सर्वांना माहित आहे की दिवाळीच्या निमित्ताने फटाके मोठ्या प्रमाणात प्रदूषण करतात. आपल्याला हे समजून घेतले पाहिजे, दिवाळीचा सण म्हणजे दिव्यांचा सण आहे, फटाके फोडण्यासाठी नाही. आपल्या सर्वांनी फटाके न वापरता शांततापूर्ण वातावरणात दिवाली साजरा करण्याचा संकल्प केला पाहिजे.
प्रदूषणामुळे, सुप्रीम कोर्टाने काही राज्यांमध्ये फटाक्यांच्या वापरावर निर्बंध घातले आहेत किंवा त्यावर पूर्ण बंदी घालण्यात आली आहे, परंतु सर्वोच्च न्यायालयाच्या या निर्णयाला बरेच लोक धार्मिक रंग देतात,असे दिसते, अशा लोकांना आम्हाला समजावून सांगावे लागेल की लहान निर्णय केवळ मोठे बदल घडवून आणतात. केवळ लोकांपर्यंत जागरूकता आणून आपण फटाके बंदी यशस्वी करू आणि प्रदूषण मुक्त वातावरणात महत्त्वपूर्ण योगदान देऊ शकतो.
दिवाळी सणाचा संदेश
दिवाळी हा एक उत्सव आहे जो सर्व धर्माच्या लोकांनी मोठ्या शांतीने आणि अभिमानाने साजरा केला आहे. हिंदू धर्मात या दिवसाला खूप महत्त्व आहे. या सणानिमित्त आपल्याला भारतीय संस्कृती, भारतीय चालीरिती, भारतीय परंपरा इत्यादींची झलक मिळते.
हा सण आम्हाला नेहमी पुढे जाण्यासाठी प्रेरित करतो. हा सण आपल्याला शिकवतो की आपण कधीही अंधाराची भीती बाळगू नये कारण एका लहान दिव्याची ज्योत देखील अंधाराला प्रकाशात बदलू शकते. म्हणूनच, जीवनात आपण नेहमीच आशावादी असावे आणि एखाद्याने त्याच्या आयुष्यात नेहमी आनंदी असले पाहिजे.
दीपावलीचा सण हा सामाजिक एकतेचे प्रतीक आहे. हा सण सर्वांच्या जीवनात आनंद आणतो, या सणामुळे आजही लोकांमध्ये सामाजिक ऐक्य कायम आहे.
तर हा होता दिवाळी सणावर मराठी निबंध, मला आशा आहे की आपणास दिवाळी सणावर हा मराठी माहिती निबंध (essay on Divali festival in Marathi) आवडला असेल. जर आपल्याला हा लेख आवडत असेल तर हा लेख आपल्या मित्रांसोबत शेअर करायला विसरू नका.
